Goed gedaan Rutte

Mark Rutte heeft niet een makkelijke baan, laten we het daarover eens zijn. Van 17-21 juli vond een EU-top plaats om over het post-coronaherstel van de EU te spreken. In deze vijf dagen zijn 90 uur aan besprekingen gehouden. Tijdens deze top werden uiteraard ook andere zaken besproken en Rutte had de taak om de Nederlandse belangen te behartigen.

De gierige vier en de EU-top

Niet een makkelijke opgave en dat is ook wel gebleken. Macron en Merkel zijn boos van Rutte weggelopen omdat hij zijn poot stijf hield: goed gedaan Rutte. Er was nogal wat druk van veel EU leden en vooral de “gierige vier” (frugal four: Nederland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk) waren absoluut tegen eurobonds en later, samen met Finland, hebben ze zich verzet tegen 500 miljard euro aan giften.

Wat zit er in het herstelfonds van de EU?

Wat zit er in de deal? Allereerst, de deal gaat niet alleen over het herstel van de EU vanwege de coronacrisis. Een groot deel van de budgetten die zijn overeengekomen zijn direct gelinkt aan de klimaatdoelstellingen die de EU heeft gesteld, dat blijkt uit de toespraak die Charles Michel hield als voorzitter van deze EU-top. Daarnaast slaat Nederland er nog een slaatje uit met douaneheffingen en er is betere controle op de EU lidstaten om hun economie weer te herstellen. Ik ga ze één voor één langs. De deal omvat in totaal 750 miljard euro en Mark Rutte heeft het voor elkaar om geen eurobonden in de deal te hebben, maar alleen leningen en giften.

Nu denk je: “giften? Wat een slechte deal!” Luister, onderhandelen kun je leren en ook Mark Rutte, hoewel hij het vast niet geleerd heeft van Roger Fisher of William Ury, is erg bedreven op dit gebied. En als onderhandelaar kijk je verder dan je neus lang is en ook Mark heeft (gelukkig) verder gekeken. Die giften, daar ben ik het ook niet mee eens. Wat mij betreft hadden de landen die hiervan profiteren het hun gegeven advies om een buffer te bouwen moeten volgen. In plaats daarvan zijn een aantal landen zoals Italië gewoon doorgegaan met geld over de balk smijten en een onvoorzichtig beleid voeren. Toch is het nu een concessie die Rutte heeft moeten maken om een slechter alternatief te voorkomen: de eurobonden.

Giften uit herstelfonds van de Europese Unie

Eerst die giften. Het startpunt was 500 miljard en de landen die het geld nodig hadden, Portugal, Spanje en Italië wilden niet onder de 400 miljard komen. De gierige vier wilden juist niet boven de 350 miljard komen. Uiteindelijk is gesetteld voor 390 miljard, nadat aan de gierige vier is beloofd dat zij een korting zouden krijgen op hun bijdragen. Verhoudingsgewijs zullen de gierige vier dus minder moeten bijdragen dan de andere landen.

Met andere woorden, Rutte heeft wat dat betreft een prima resultaat behaald. Naast de eerder vermelde klimaatdoelen is het budget ook nog aan iets anders gelinkt. Polen en Hongarije staan niet bekend om hun democratische principes en bij de behandeling van de deal is ook gesproken dat landen die te weinig doen aan hun democratie geen of minder leningen zouden kunnen krijgen. Polen en Hongarije hebben zich hiertegen verzet. Op dit moment is het nog niet helemaal duidelijk wat de afspraken zijn geworden.

In een blogartikel schreef ik al over de rechtsstaat. De term rechtsstaat werd ook in dit debat genoemd en de democratische principes werden genoemd als onderdeel van de rechtsstaat. In een nog te publiceren artikel zal ik uitleggen waarom het niet handig en logisch is om de democratie als staatsinrichting te koppelen aan het begrip “rechtsstaat”. Maar dat volgt dus nog.

Is de EU deal voor het corona herstelfonds goed voor Nederland?

Verder had deze deal voor Nederland nog een positieve kanttekening. In de Rotterdamse haven worden douaneheffingen ook namens de Brusselse haven geïnd. Tot nu toe mocht Nederland 20% van die heffingen houden, dat is nu verhoogt naar 25%. Dat betekent meer inkomsten voor Nederland.

Hoe nu verder? Nu het raamwerk voor de deal staat, gaan de lidstaten de technische fase in. Dat betekent dat de details van de deal moeten worden ingevuld (gebeurt door ambtenaren), waarbij wensen van de lidstaten in acht worden genomen. Dit wordt vervolgens aan het Europees Parlement voorgelegd waar nog meer debat gaat plaatsvinden. Als er uiteindelijk een meerderheid is, dan zal de Europese Commissie de deal goedkeuren en uitvoeren.

Wat zijn eurobonden van de Europese Unie?

Het is dus nog niet helemaal zeker hoe de leningen eruit gaan zien, dat komt nog. Wel zou ik het nog even over de eurobonden hebben. Wat zijn eurobonden? Wim Derksen legt dit in heldere bewoordingen uit in zijn blogartikel.

Kort gezegd zijn het obligaties die gedeeld worden door de EU lidstaten. Wat houdt dat in? Op dit moment lenen EU landen voor eigen rekening. Omdat Italië een veel hogere staatsschuld heeft dan Nederland, moet Italië ook meer rente betalen over haar leningen dan Nederland. Als we met eurobonden gaan werken, dan lenen landen niet meer zelfstandig. Dan gaat de EU als geheel lenen en zal ieder EU lid hetzelfde rentepercentage betalen. Dat betekent dat Italië veel minder rente moet betalen over haar leningen dan nu. Maar Nederland moet ineens veel meer rente betalen dan nu, omdat Italië zo’n slechte economie heeft.

De details over wat deze eurobonden zouden zijn, zijn niet bekend. Er zou technisch nog veel afgestemd moeten worden. Maar zoals je wel begrijpt, het is een systeem waarvan gemakkelijk misbruik kan worden gemaakt. Landen met een sterke economie en een goede buffer, zoals de gierige vier, zouden opdraaien voor het slechte economische beleid van geldsmijters zoals Italië. En veel landen binnen de EU waren heel positief over de eurobonden. Dit moest dus, linksom of rechtsom, worden voorkomen.

Niet alleen dat, als je goed hebt gelezen dan betekenen die eurobonden ook nog meer eenheid. De lidstaten zouden qua economie niet meer als losse entiteiten gezien worden als het gaat om het afsluiten van leningen, maar er zou worden gekeken naar de totale Europese Unie economie. Met andere woorden: op dit onderdeel zouden landen helemaal niet meer bestaan en alles zou Europese Unie worden. Nu zouden daar bij de onderhandelingen over de eurobonden vast wel kaders aan worden gesteld, maar het is toch een onprettige gedachte.

Rutte heeft de onderhandelingen goed gedaan

Gezien de druk die er op Rutte lag (als woordvoerder namens de gierige vier) en de gevolgen die eurobonden zouden hebben, denk ik dat Rutte een prima deal heeft binnengehaald. Uiteraard had ik liever gezien dat onze zuurverdiende belastingcenten niet naar verkwisters zoals Italië waren gegaan. Jawel, ik geef nogal af op Italië. Maar Italië is dan ook al jarenlang gewaarschuwd om een gedegen financieel beleid te voeren en het heeft het vertikt. Italië heeft een roekeloos financieel beleid gevoerd en zichzelf steeds verder in de schulden gestoken. Nu betalen wij daarvoor… Dus nee, ik had liever niet hoeven betalen.

Wel heeft Rutte harde eisen gesteld om giften beschikbaar te maken voor de hulpbehoevenden. Er komt nu ook meer controle op de besteding van die gelden en, niet onbelangrijk, economische hervormingen. Met andere woorden: het geld moet daadwerkelijk worden besteedt op een wijze die de economie van deze landen gaat boosten. Dat betekent in de toekomst minder risico voor de hele Europese Unie. Dat had ook eerder gemoeten natuurlijk, maar beter laat dan nooit.

We zitten nu eenmaal in de geldslurper die EU heet (en gelukkig levert dat lidmaatschap ook weer heel veel op). Ondertussen begin ik wel vraagtekens te zetten bij wat de voordelen van dat lidmaatschap nog waard zijn… Maar nu we er nog inzitten kan ik alleen maar zeggen dat Rutte zijn best heeft gedaan en een goede deal (naar omstandigheden) heeft binnengesleept.